Hoe vaak komt er geen leerling of student bij je die moeite heeft met een deadline en vraagt om uitstel voor het inleveren van een werkstuk of een presentatie? In veel gevallen is je antwoord nee. Een deadline is een deadline en als je gaat afwijken van eerdere afspraken, is het einde zoek… Maar soms zijn dit leerlingen die hun stuk al lang klaar hebben maar niet tevreden zijn met het resultaat en dat ook nooit zullen worden: de perfectionisten. Die hebben geen harde hand nodig maar een heel andere begeleiding!
Want veel jongeren hebben last van prestatiedruk en schoolstress: goed is nooit goed genoeg. Meer dan 50% geeft aan psychische klachten te ervaren. En zij krijgen niet altijd de juiste hulp. Docenten zijn meestal het eerste aanspreekpunt maar herkennen de problemen niet altijd of weten niet hoe ze met deze klachten moeten omgaan. En perfectionisme herkennen kan ook heel lastig zijn.
Velen van ons dromen van de perfecte toekomst, persoonlijk maar ook professioneel. We laten ons graag leiden door fantasieën die voorbij komen op social media, internet en TV. Jongeren doen dit ook. Ze kennen allemaal wel iemand die het wel goed voor elkaar heeft, bij wie alles wel lukt, die wel slaagt.
Volgens twee Britse psychologen Thomas Curran en Andrew Hill, wordt de groei van perfectionisme onder jongeren veroorzaakt door de steeds strengere sociale en economische parameters waarbinnen ze een bestaan moeten zien op te bouwen. En door angstig en controlerend ouderschap. Mede onder druk van hun ouders doen ze extreem hun best voor een goede uitgangspositie op de arbeids- en woningmarkt. De concurrentie is groot, permanent aanwezig en je moet winnen. Falen is geen optie.
Een persoonlijk, innerlijk kompas is een vereiste in onze aandachteconomie!
Een perfectionist zonder persoonlijk leiderschap of innerlijk kompas, zal zijn of haar eigenwaarde afmeten aan externe factoren: meetbare prestaties, de populariteit in een groep en successen op het gebied van school, studie en werk. In de jaren vijftig en zestig betekende perfectionisme je voegen naar de geldende normen, waarden en conventies. Er net zo uitzien als anderen. In onze aandachteconomie geldt het tegenovergestelde. We moeten opeens allemaal uniek, anders en bijzonder zijn.
Volgens de Amerikaanse psycholoog Randy Frost zijn er drie vormen van perfectionisme:
1. Zelfgericht perfectionisme: het stemmetje in je hoofd dat de hele tijd zegt dat je beter kunt.
2. Sociaal wenselijk perfectionisme: proberen te voldoen aan de verwachtingen van anderen.
3. Perfectionisme gericht op anderen: verwachten van anderen in je omgeving dat ze voldoen
aan je eigen onmogelijke idealen – denk hier aan de veeleisende ouders.
In de meeste gevallen lopen deze vormen van perfectionisme door elkaar heen, want perfectionisme is een lastig begrip dat zich voegt naar verschillende karakters en kwetsbaarheden. Jeugdervaringen en opvoeding spelen zeker een rol, maar verschillende opvoedstijlen kunnen perfectionisme bij jongeren aanwakkeren. En een kind opvoeden is ingewikkeld, de balans tussen te veel en te weinig betrokkenheid is fragiel.
Perfectionisme zit dus vooral in ons eigen hoofd. We creëren een ideaalbeeld van wie we graag willen zijn. Vaak lijkt perfectie de enige weg naar een succesvol bestaan. Maar pas als we niet meer op zoek gaan naar de beste versie van onszelf, kunnen we echt gaan leven. Hoe mooi zou het zijn als we ons dat al op jonge leeftijd realiseren?
Studiedag Veerkracht & weerbaarheid bij leerlingen en studenten 14 april
Bronnen:
Josh Cohen, The Economist – 3 feb 2022
NOS.nl – 11 nov 2021